Göbekli Tepe

Safle archaeolegol ar gopa mynydd yn Ne-ddwyrain Anatolia, Twrci ydy Göbekli Tepe sy'n dyddio i 8,000-10,000 o flynyddoedd cyn y presennol (CP).

Saif y safle hwn oddeutu 12 km (7 milltir) i'r de-ddwyrain o ddinas Şanlıurfa. Ar ei uchaf, mae'n 15 m (49 tr) ac mae tua 300 m (984 tr) mewn diametr. Mae'r safle yn 760 m (2,493 tr) yn uwch na lefel y môr. Enw copa'r mynydd yw "Bryn y Bol Mawr".

Mae'n bosibl i'r safle hwn gael ei ddefnyddio ar gyfer defodau crefyddol rhwng 8C CC a 10C CC. yn ystod y cyfnod cynharaf, sef y 'Cyn-grochenwaith Neolithig A' (Saesneg: Pre-Pottery Neolithic A neu PPNA) codwyd cylchoedd o feini neu gerrig anferthol. Ceir dros 200 o feini neu golofnau cerrig mewn ugain cylch. Mae uchter pob maen hyd at 6 metr ac mae pob maen yn pwyso hyd at 20 tunnell. Maent wedi eu llitho i socedi a naddwyd o'r graig yn un pwrpas i'w cynnal.

Yn yr ail gyfnod, sef y 'Cyn-grochenwaith Neolithig B' (Saesneg: Pre-Pottery Neolithic B neu PPNB) mae'r meini'n llai ac wedi'u gosod ar ffurf ystafelloedd petryal, gyda lloriau o galchfaen wedi'u caboli'n llyfn. Ar ddiwedd y cyfnod hwn ni fu defnydd o'r safle na rhagor o ddatblygu.

Mae pwrpas y noddfa hwn yn anhysbys, yn ddirgelwch llwyr. Cafwyd hyd iddo gan archaeolegydd Almaenig, Klaus Schmidt a fu'n gweithio yno rhwng 1996 hyd at ei farwolaeth yn 2014. Cred Schmit yw mai noddfa neolithig o ryw fath ydoedd.

Dyddio

Mae'n amlwg fod y safle wedi'i ddefnyddio dros gyfnod o sawl canrif, gan gychwyn yn y cyfnod epipaleolithig. Mae'r meini a strwythurau eraill yn dyddio i'r PPNA, sef y 10fed mileniwm CP. Ceir strwythurau llai, sef olion adeiladau llai, o'r cyfnod nesaf (y PPNA) sy'n dyddio i'r 9C CP.

Gwnaethpwyd sawl ymchwiliad drwy ddyddio radiocarbon:

Rhif labordy Cynnwys Blwydd. CC
cal BCE
Ua-19561 lloc C 7560–7370
Ua-19562 lloc B 8280–7970
Hd-20025 Haen III 9110–8620
Hd-20036 Haen III 9130–8800

Roedd y samplau Hd a gymerwyd o haen o siarcol a ganfuwyd ar waelod y lefelau isaf o weithgaredd - ac sy'n dyddio i ddiwedd y cyfnod cyntaf o weithgaredd dynol ar y safle (Lefel III); wrth gwrs, byddai'r strwythurau ei hunan yn llawer hŷn. Daeth y samplau Ua o haenau o garbon ar y colofnau, ac eto'n dynodi diwedd y cyfnod y'i defnyddiwyd—y terminus ante quem.

Pwysigrwydd

Mae Göbekli Tepe yn unigryw ac yn llawn cwestiynau nad oedent, yn 2016, wedi eu hateb. Yn eu plith mae'r cwestiwn pam y llanwyd y safle cyfan gyda phridd ar ddiwedd yr ail gyfnod, fel ymgais i'w guddio. Mae llawer o anifeiliaid hefyd wedi eu cerfio ar y maeni, y rhan fwyaf ohonynt yn anifeiliaid hela ee llew, baedd gwyllt ac adar. Cwestiwn arall yw pam nad oes olion bywyd yma, a ble felly roedd y trigolion yn byw?

Oherwydd fod y safle hwn mor wahanol i bob safle arall, gall yr atebion i'r cwestiynau hyn newid ein dealltwriaeth o'r cyfnod pwysig hwn yn natblygiad dyn a chymdeithas a'r modd y trodd yr heliwr-gasglwr yn ffarmwr.

Barn Ian Hodder o Brifysgol Stanford yw, "Gall Göbekli Tepe newid popeth". Yn ei farn ef, mae'n dangos fod gan yr heliwr-gasglwr y gallu a'r sgiliau i drin a cherfio maeni anferthol yn Hen Oes y Cerrig Uchaf, llawer cyn y ffermiwr ac olion tai y ffermwr a ddaeth ar ei ôl. Fel y dywedodd Klaus Schmidt: "Y deml ddaeth gyntaf, ac yna'r ddinas."

مرحلة ما بعد تعليق
Awgrymiadau
ترتيب بواسطة:
Volkan Turan
6 September 2018
It is the oldest known temple (10.000 BC) in the whole world and its mystery has not been uncovered fully. Worth spending an hour with a guide. A small gift shop and toilets are available.
Yusuf Ziya Aydın
14 May 2016
Easy to drive by car, motorcycle or bike (12 km from Sanliurfa city center, less from Gaziantep - Mardin highway)
Tugra Gönden
23 September 2015
Absolutely mind blowing place, top historic site in the world, a lot of the site is still uncovered and I hope what is will be protected, needs more explanation on site
Turkish Travel Blog
12 February 2014
Without an interest in history, this site will mean very little to you. Excavations are not yet completed however on the plus side, it is very easy to reach if in Sanliurfa. Hire a car.
Burcu Özgün
28 أبريل 2019
First temple in the world. The hill where the ruins are have the best view! Must see!
B Zhr
27 August 2014
First thing about Gobeklitepe, restoration process is on hold till late september/early october. The deck hides details which I really wanted to see. The site seems to be really good at the end :)

Gwestai gerllaw

Gweld pob gwesty Gweld popeth
Nevali Hotel

gan ddechrau $71

Dedeman Sanliurfa Hotel

gan ddechrau $47

Elruha Hotel

gan ddechrau $38

Hilton Garden Inn Sanliurfa

gan ddechrau $35

Hotel Arte

gan ddechrau $40

Hotel Euphrat Nemrut

gan ddechrau $45

Golygfeydd argymelledig gerllaw

Gweld popeth Gweld popeth
Ychwanegu i restr dymuno
Rydw i wedi bod yma
Wedi ymweld
Harran

Harran, also known as Carrhae, is a district of Şanlıurfa Province i

Ychwanegu i restr dymuno
Rydw i wedi bod yma
Wedi ymweld
Severan Bridge

The Severan Bridge (Chabinas Bridge or Cendere Bridge, Turkish:

Ychwanegu i restr dymuno
Rydw i wedi bod yma
Wedi ymweld
Mount Nemrut

Nemrut or Nemrud (Turkish: 'Nemrut Dağı') is a 2,134 m (7,001 ft) hig

Ychwanegu i restr dymuno
Rydw i wedi bod yma
Wedi ymweld
Thermopylae

Mae Thermopylae (Ynganiad [θə(r)'mɒpəli]), Groeg: Θερ

Ychwanegu i restr dymuno
Rydw i wedi bod yma
Wedi ymweld
Gaziantep Castle

Gaziantep Castle, is a castle first built by the Hittite Empire as an

Ychwanegu i restr dymuno
Rydw i wedi bod yma
Wedi ymweld
Şirvani Mosque

Şirvani Camii, Şirvani Mehmet Efendi Camii or İki Şerefeli Camii is

Ychwanegu i restr dymuno
Rydw i wedi bod yma
Wedi ymweld
Diyarbakır Fortress

Diyarbakır Fortress, is a historical fortress in Sur, Diyarbakır, T

Ychwanegu i restr dymuno
Rydw i wedi bod yma
Wedi ymweld
Great Mosque of Raqqah

The Great Mosque of Raqqah (Arabic: الجامع الكبير في الرقة‎) is th

مناطق الجذب السياحي مماثلة

Gweld popeth Gweld popeth
Ychwanegu i restr dymuno
Rydw i wedi bod yma
Wedi ymweld
Temple of Edfu

The Temple of Edfu is an ancient Egyptian temple located on the west

Ychwanegu i restr dymuno
Rydw i wedi bod yma
Wedi ymweld
Temple of Antoninus and Faustina

The Temple of Antoninus and Faustina is an ancient Roman temple in

Ychwanegu i restr dymuno
Rydw i wedi bod yma
Wedi ymweld
Persepolis

Prifddinas seremonïol Ymerodraeth Persia yn y cyfnod Achaemenaidd

Ychwanegu i restr dymuno
Rydw i wedi bod yma
Wedi ymweld
Temple of Olympian Zeus (Athens)

The Temple of Olympian Zeus (Greek: Ναός του Ολυμπίου Διός or Naos t

Ychwanegu i restr dymuno
Rydw i wedi bod yma
Wedi ymweld
Garni Temple

Garni (Armenian: Գառնի) is a temple complex located in the Kotayk Prov

الاطلاع على كل الأماكن متشابهة